Бо мақсади такмил ва рушди низоми қонунгузории соҳаи  муҳоҷирати аҳолӣ ва фароҳам овардани заминаи ҳуқуқию ташкилӣ cоли 2023 лоиҳа “Дар бораи Стратегияи танзими равандҳои муҳоҷират дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2040” таҳия ва бо қарори Ҳукумати ҶТ аз 30 июни соли 2023, №309 ба тасвиб расид, ки ҳоло мавриди иҷро қарор дорад.

Бояд қайд намуд, ки ҳамкориҳо бо Федератсияи Россия дар самти танзими масъалаҳои муҳоҷирати меҳнатӣ дар сатҳи зарурӣ ба роҳ монда шуда, пайваста дар ҷаласаҳои Комиссияи байниҳукуматӣ оид ба масъалаҳои иқтисодӣ ва ҷаласаҳои гурӯҳҳои корӣ мавриди баррасӣ ва муҳокима қарор дода мешаванд. Аз ҷумла, дар соли 2023 шаш ҷаласаи гурӯҳҳои корӣ оид ба татбиқи созишномаҳои байниҳукуматӣ дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ дар шакли маҷозӣ ва се ҷаласа (15 август дар Маскав, 4 октябр ва 23 ноябр дар Душанбе) дар шакли ҳузурӣ баргузор карда шуданд. Дар натиҷаи гуфтушунидҳо бо назардошти вазъи воқеӣ ва зарурати фароҳам овардани шароит барои ҷалби муташаккилонаи шаҳрвандони Тоҷикистон ба натиҷаҳои зерин ноил гаштем, аз ҷумла:

 - Харитаи роҳ  оид ба раванди бо кор таъмин намудани шахрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Россия тасдиқ карда шуда, масъалаи супоридани имтиҳони ягонаи маҷмуӣ оид ба донистани забони русӣ, таърих ва қонунгузории Россия дар ҳудуди Тоҷикистон ҳалли худро пайдо намуд;

- «Харитаи роҳ оид ба тавсеаи ҳамкориҳои байналмилалӣ бо Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба рушди системаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ» ба имзо расид, ки татбиқи ин санад аз соли 2024 пешбинӣ шудааст;

- бо мақсади таъмини ҳифзи ҳуқуқҳои меҳнатии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар Россия фаъолияти меҳнатиро анҷом медиҳанд, байни Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти федеролии меҳнат ва шуғли аҳолии Федератсияи Россия Ёддошти тафоҳум доир ба масъалаҳои нозироти меҳнат ва мусоидат ба шуғли аҳолӣ ба имзо расид, ки дар доираи ин санад ҳангоми ба мушкилӣ дучор гардидани муҳоҷири меҳнатӣ (риояи қонунгузории меҳнат, иҷро нагардидани муққарароти шартномаи меҳнатӣ байни коргар ва корфармо, напардохтани музди меҳнат, тафтиши ҳодисаҳои нохуши истеҳсолӣ ва ғайра), якҷо бо сохторҳои дахлдори Россия чораҳо андешида мешавад;

- бо мақсади фароҳам овардани заминаи дахлдори ҳуқуқӣ барои имкони гузаронидани муоинаи тиббӣ, инчунин гирифтани маълумоти изи ангушт ва аксбардории шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳудуди Тоҷикистон, фароҳам овардани имконияти гирифтани маълумоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ аз рӯйи барномаҳои таълимии Федератсияи Россия лоиҳаи Протокол дар бораи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Федератсияи Русия дар бораи ҷалби муташаккилонаи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ба фаъолияти меҳнатии муваққатӣ дар Федератсияи Россия омода гардида, бо қарори дахлдори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон маъқул дониста шуд.

Маврид ба зикр аст, ки санаи 7 феврали соли 2023 дар шаҳри Душанбе ҷаласаи сеюми Гурӯҳи кории муштарак оид ба татбиқи Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Давлати Қатар оид ба танзими қувваи корӣ дар Давлати Қатар аз 3 феврали соли 2019 бо иштироки вазирони меҳнати ҳар ду кишвар доир гардида, протоколи дахлдор қабул карда шуд. Дар доираи ҳамкориҳо байни Муассисаи давлатии “Агентии бокортаъминкунӣ дар хориҷа”-и вазорат ва ширкати қатарӣ “Qatar Labour Recruitment” 15 майи соли 2023 созишномаи ҳамкорӣ ба имзо расид.

Вазорат дар асоси Консепсия дар бораи ҷалби ҳамватанони бурунмарзӣ ҳамчун шарикони рушди кишвар, ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 майи соли 2010, №277 тасдиқ шудааст ва Нақшаи чорабиниҳо оид ба амалигардонии Консепсия барои солҳои 2021-2025 (ҚҲҶТ аз 1 июни соли 2021, № 213) бо ташкилотҳои ҷамъиятӣ, марказҳои фарҳангӣ ва диаспораҳои тоҷикон, ки ба таври расмӣ дар хориҷи кишвар фаъолият доранд, робитаҳои устувор ва ҳамкориҳои судмандро ба роҳ мондааст.

Дар робита ба иҷрои банди 1-и “Нақшаи чорабиниҳо оид ба амалигардонии Консепсия дар бораи ҷалби ҳамватанони бурунмарзӣ ҳамчун шарикони рушди кишвар барои солҳои 2021-2025” рӯзи 13 сентябри соли 2023 дар вазорат маҷлиси Шурои ҳамоҳангсоз оид ба ҳамкорӣ бо диаспораҳои тоҷикон (ҷамъияти тоҷикон) ва ҳамватанони бурунмарзӣ дар назди Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо иштироки аъзо аз вазорату идораҳои дахлдори ҷумҳурӣ ва роҳбарони диаспораҳо ва ҳамватанони бурунмарзӣ баргузор гардид.

Илова бар ин, бо мақсади иҷрои банди 2-и Нақшаи чорабиниҳои болозикр  портали интернетӣ ҷиҳати робитаи доимӣ ва ташаккули хазинаи иттилоотию таҳлилӣ дар бораи диаспораҳои тоҷикон, ҳамватанон ва тоҷикони бурунмарзӣ омода гардида, мавриди истифода қарор дода шуд. Соли 2023 талошҳои вазорат ҷиҳати ворид шудан ба системаи Employment Permit System (EPS) Ҷумҳурии Корея идома ёфта, тибқи талабот маълумоти муфассал ва дақиқ ба саволномаи   пешниҳоднамудаи ҷониби Корея  пешниҳод шуда, баъди баррасии он ҳайати коршиносони Корея бо мақсади омӯзиши низоми муҳоҷирати Тоҷикистон ва гирифтани ҷавобҳои мушаххас  ба саволҳои худ ду маротиба ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ташриф оварда, бо ҷараёни фаъолияти муассисаю сохторҳои дахлдор аз наздик шинос шуданд.

Ҳамин тавр 29 декабри соли 2023 дар ҷаласаи Кумитаи сиёсати хориҷӣ оид ба меҳнати Ҷумҳурии Корея Ҷумҳурии Тоҷикистон ба низоми иҷозати кор (EPS) дар Корея ҳамчун кишвари 17 интихоб шуд, ки ин дар самти диверсификатсияи муҳоҷирати меҳнатӣ дастоварди сол аст. Интиқоли қувваи корӣ аз Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Ҷумҳурии Корея аз соли 2025 пас аз баимзорасонии Ёддошти тафоҳум дар бораи низоми иҷозаи байниҳукуматии шуғл ва ифтитоҳи Маркази маҳаллии EPS ба роҳ монда мешавад.

Дар  соли 2023 ба дастгоҳи Хадамоти муҳоҷирати вазорат ва сохторҳои он дар маҳал 34 504 нафар шаҳрванд муроҷиат карданд, ки аз онҳо 33 505 нафар шифоҳӣ, 83 нафар муроҷиати хаттӣ ва 916 нафари онҳо бо телефони боварӣ муроҷиат намуданд. Мақсади муроҷиати шаҳрвандон ба зерсохторҳои Хадамоти муҳоҷират ин гирифтани маълумот дар бораи  вуруди дубораи онҳо ба Федератсияи Россия мебошад. Бояд қайд намуд, ки аз теъдоди умумии муроҷиаткунандагон вуруди дубораи 6 816 нафар ба Федератсияи Россия муваққатан манъ карда шудааст, ки сари вақт  онҳо аз сафари бебарори худ огоҳ карда шуданд.  Аз ин теъдод 6155 нафар мард ва 661 нафарро занон ташкил медиҳанд, ки тибқи муқаррарот ба 4444 нафар тавсия ба касбомӯзӣ ва ба 1109 нафар тавсия ба ҷойи кор дар дохили кишвар дода шуд. Дар натиҷа 705 нафар соҳибкасб гардида, 460 нафар дар дохили кишвар бо ҷойи кор таъмин  шуданд.

Дар ширкатҳои дорои иҷозатнома барои ҷалби қувваи кории хориҷӣ ба ҷумҳурӣ таносуби бокортаъминкунии шаҳрвандони ватанӣ ва хориҷӣ (90 ба 10) зери назорат буда, дар давраи ҳисоботӣ, 39 467 нафар корманди маҳаллӣ (4312 нафар теъдоди кормандони хориҷӣ) дар ин ширкатҳо бо кор таъмин шуда, фаъолият карда истодаанд. Бо мақсади бо кор таъмин намудани муҳоҷирони меҳнатӣ дар хориҷа, айни ҳол дар ҷумҳурӣ 46 субъекти хоҷагидор дорои иҷозатномаи Хадамоти муҳоҷирати вазорат буда, ба интиқол додани қувваи корӣ ба хориҷи кишвар машғул мебошанд.

Аз теъдоди умумии субъектҳои интиқолдиҳанда 28 субъекти хоҷагидор тавонистанд, ки дар давраи ҳисоботӣ 12297 нафар муҳоҷири меҳнатиро муташаккилона ба хориҷи кишвар интиқол дода, бо ҷойи кор таъмин намоянд, ки ин нишондод нисбат ба соли 2022, 8461 нафар  зиёд мебошад. Мавриди зикр аст, ки тибқи Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи муқаррар намудани квотаи муҳоҷирати хориҷӣ ва ҷалби қувваи кории хориҷӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон” бо теъдоди 7500 нафар барои соли 2023 таҳия ва тасдиқ гардид.

Бо назардошти таҳлили нишондодҳои корӣ дар самти иҷозатномадиҳӣ ва пешгирии муҳоҷирати ғайриқонунии шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бе шаҳрванд, мутобиқи моддаи 17 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият” дар соли 2023 ба 363 субъекти хоҷагидор иҷозатнома барои ҷалби мутахассисон аз хориҷи кишвар ва ба 20 субъекти хоҷагидор иҷозатномаи интиқоли қувваи корӣ дода шуда, маҷмуан ба 7053 нафар шаҳрванди хориҷӣ иҷозат барои кор дар ҷумҳурӣ дода шудааст.

Дар ин давра ба дафтари Намояндагии Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ оид ба муҳоҷират дар Федератсияи Россия 16600  муроҷиат ва арзу шикоятҳои муҳоҷирони меҳнатӣ ворид гардидааст. Аз ин шумораи умумӣ теъдоди 16 122 (дар соли 2022-9138) муроҷиати шифоҳӣ ва 518  муроҷиати хаттӣ ва дастуру супориши вазорату идораҳоро ташкил медиҳад. Бо мусоидати намояндагӣ ва дастгирии диаспорҳои тоҷик ба муҳоҷирони меҳнатии эҳтиёҷманд дар Федератсияи Россия ба 88 нафар ба маблағи 2 млн. 860 ҳазор рубл (дар соли 2022 ба 92 нафар ба маблағи 739,1 ҳазор рубл) кумакҳои моддӣ расонда шуд.

Ҳамзамон, дар натиҷаи ҳамкории доимии намояндагӣ бо мақомоти дахлдори Федератсияи Россия дар соли 2023 зиёда аз 244 млн. рубли пардохтнашудаи музди меҳнати муҳоҷирон, аз ҷониби корфармоён ва шахсони воқеӣ ба муҳоҷирони меҳнатӣ баргардонида шуд. Ҷиҳати бурдани корҳои иттилоотию фаҳмондадиҳӣ оид ба қонунгузорӣ, будубоши қонунӣ ва фаъолияти меҳнатии муҳоҷирони меҳнатӣ дар Федератсияи Россия 627 вохӯрӣ гузаронида шуд. Рафти муҳоҷирони меҳнатӣ ба хориҷа дар давраи ҳисоботӣ – 652014 (2022- 775 578) нафарро ташкил дода, нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 16 фоиз кам гардида, аз ин шумора мардҳо 554804, ё 15 фоиз ва занҳо 97210 нафар, ё 20 фоиз кам шудааст.

Рафти муҳоҷирати меҳнати шаҳрвандони ҷумҳурӣ 627028 нафар ба Федератсияи Россия, 18418 нафар ба  Ҷумҳурии Қазоқистон ва 6568 нафар ба  дигар давлатҳо рост меояд. Бозгашти муҳоҷирони меҳнатӣ дар ин муддат 590 710 (2022-551 778) ё 7 фоиз зиёд буда, аз ин теъдод шумораи мардҳо 468458 нафар, ё 4,2  фоиз ва  занҳо 122252 нафар, ё 19,1 фоиз зиёд гардидааст. Дар давраи ҳисоботӣ 303 оилаи муҳоҷирони дохилӣ бо қитъаи замини наздиҳавлигӣ барои сохтмони манзили истиқоматӣ таъмин гардида, 1 млн.515,0 ҳазор сомонӣ қарзи имтиёзнок тавассути сохторҳои КВД “Бонки амонатгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон “Амонатбонк” дар шаҳру ноҳияҳои қабулкунандаи муҳоҷирон барои пардохт интиқол дода шуда, иҷрои нақшаи мазкур пурра таъмин гардид. Инчунин, дар ин давра, барои 225 хоҷагии муҳоҷирони экологӣ қитъаи замин барои сохтмони манзили истиқоматӣ ҷудо гардид.